Proof of Stake (PoS), hisse kanıtı ile çalışan, Proof of Work (PoW) alternatifi bir çalışma protokolüdür. Yüksek enerji tüketimi yüzünden sıklıkla eleştirilen PoW protoküle alternatif olarak sunulan PoS, ilk defa 2012 yılında Sunny King ve Scott Nadal isimli blokzinciri geliştiricileri tarafından yayımlanan makalede öne sürüldü.
Bitcoin, Ethereum ve buna bağlı bazı kripto paralarda madencilik protokolü kullanılarak üretim yapılır. ASIC cihazları veya Ethereum için kullanılan Rig sistemi, yüksek enerji tüketimine neden olur.
Çevreciler ve enerji koruması ile ilgilenen kişiler, ilk zamanlardan bugüne kadar BTC ve ETH üretiminde kullanılan elektrik enerjisini tartışma konusu haline getirdiler. Nihayetinde hisse kanıtı ya da İngilizce adı ile Proof of Stake (PoS) algoritmasının hayata geçmesiyle birlikte yeni piyasaya sürülen birçok altcoin, bu protokolü destekledi.
Fazladan harcanan enerji tüketimini ortadan kaldırmak ilk olarak Peercoin, PoS protokolünü kullandı.
PoW ile PoS Arasındaki Fark Nedir?
PoW protokolünü kullanan Bitcoin’de madencilik, bilgisayarların işlemci gücü kullanılarak yapılır. Bu da daha çok işlemci sahibi olan kişilerin daha fazla Blockchain ağında söz sahibi olmalarını ve dolayısıyla daha fazla kazanmalarını sağlar.
PoS protokolü de aslında benzer bir durumdur. PoS, kullanıcıların bir altcoine hisse kanıtı ile girdikleri bir yapıdır. Burada da ne kadar çok hisse kanıtı olursa, kazanç ve ödüller de o ölçüde artar.
PoW protokolü, tamamen elektrik enerjisi tüketilerek ayakta duran bir sistemdir. ASIC adı verilen Bitcoin madencilik cihazları, yüksek oranda elektrik enerjisi tüketerek işlerler. Bu da yukarıda belirttiğimiz gibi ilk günden bu yana tartışma konusu olmasına neden olmaktadır.
PoS protokolünde ise hisse kanıtı ön planda olduğu için herhangi bir enerji kullanımı söz konusu değildir. Son dönemlerde piyasaya sürülen coinlerin PoS protokolü ile hareket etmelerindeki en büyük neden de budur.
Proof of Work hakkında daha detaylı bilgilere Proof of Work (İş Kanıtı) Nedir? Nasıl Çalışır? içeriğinden ulaşabilirsiniz.
PoS Protokolü Nasıl Çalışır?
PoS (hisse kanıtı) protkolü, işlem doğrulayabilmek ve gelirden pay almak isteyen yatırımcılar, kripto varlıklarını doğrulamak için ilgili coini cüzdanlarında kilitlerler. “Gelirden pay alma” olarak Türkçeye çevrilen “Staking” kullanıcıların sözleşme dönemi boyunca aldıkları coini satmadan bekletmelerine denir. Bundan da bir pay kazanırlar.
Kullanıcılar, ne kadar çok hisse kanıtına sahip olurlarsa, alacakları ödül de bir o kadar büyük olur. Bu durum, PoW algoritmasındaki işlemci gücü ile aynıdır.
Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS) Konsepti
Hisse İspatı (Proof of Stake; PoS), rastgele kullanıcılar üzerine kurulu bir sistemdir. Doğrulayıcılar, bloklar oluşturmak ve doğrulamak üzere ağın native token’larını blok zincirine kilitleyerek stake ederler. Stake edilen toplam miktar üzerinden ödül kazanan kullanıcılar, node’ların bir yatırım getirisi (ROI) karşılığında ağı doğrulamaları teşvik edilir.
Hisse kanıtı konsepti, halka açık arzlar gibi de düşünülebilir. Halka arz edilen emtia ya da hisse senetleri üzerinde kullanıcı ne kadar çok yatırım yapmış ise alacağı ödül de o oranda artar.
Proof of Stake Çeşitleri
İlk günden itibaren rağbet gören PoS protokolü, zaman içinde geliştirilerek Delegated Proof of Stake (dPoS – Yetkilendirilmiş Hisse Kanıtı) ve Leased Proof of Stake (LPoS – Kiralanmış Hisse Kanıtı) olmak üzere iki farklı PoS protokolü oluşturmuştur.
Delegated Proof of Stake (DPoS)
PoS protokolünün bir çeşidi olan DPoS, kriptopara sahipliğine dayanan PoS protokolünde bir kullanıcı, varlıklarını ilgili blockchaine bağlı cüzdanda tutar ve blok üretme hakkına sahip olur. Bazı ek özelliklere sahip olan dPoS ise paydaşların ortak bir şekilde oy vererek fikir birliğinin oluşmasını sağlayarak bu güçten yararlanırlar.
“Yetkilendirilmiş hisse kanıtı” olarak çevrilen Delegated Proof of Stake (dPoS), blockchain ağında fikir birliğinin oluşmasını sağlamak için sosyal itibar sistemi kullanırlar. Diğerlerine kıyasla en az merkezsiz protokol olarak anılan dPoS, kriptopara sahiplerinin ağın yönetiminde söz sahibi olmasını amaçlamaktadır.
Delegated Proof of Stake (dPoS) protokolünde yer alan kullanıcılar, varlıklarını bir başka kullanıcıya delege edebilirler. Ancak varlıklar transfer edilemez. Başka bir kullanıcıya delege edildiğinde, delege edilen yeni kullanıcı, ağdaki söz hakkını arttırır.
Leased Proof of Stake (LPoS)
Kiralanmış Hisse Kanıtı (LPoS), PoS sistemi ile aynı mantık üzerinde çalışır. Proof of Stake protokolünde kullanıcılar, bazı kriterlere göre seçilirler ve blokları doğrulama hakkına sahip olurlar. Üretilen her blok için gelir elde etmeleri mümkün değildir. Kiralanmış Hisse Kanıtı (LPoS) sisteminde ise kullanıcılar bütün bir düğümün belli bir yüzdesini kiralama imkanına sahip olurlar.
Elinde az miktarda varlık tutan kullanıcılar, katılım teşviği sağlamak için kiralama yönteminin kullanılmasına izin verilir. Waves kripto para birimi, LPoS protokolü ile çalışan en bilindik altcoindir.
Hangi Blockchainler Proof of Stake’i Kullanır?
Ethereum’dan sonra kullanıma sunulan birçok Blockchain, PoS mutabakat mekanizması kullanmaktadır. Bu mekanizma, ağın ihiyaçlarına uygun şekilde değiştirilmiştir.
Ethereum, ilk dönemlerden bugüne kadar her ne kadar PoW mekanizması ile hareket etmiş olsa da Ethereum 2.0 ile PoS mekanizmasına geçiş yapıldı. BNB Chain, BNB Smart Chain, Solana, Avalanche, Polkadot ve Waves gibi kripto para dünyasının önde gelen isimler, PoS mekanizmasını kullanan coinlerdir.
Proof of Stake’in Avantajları
PoS mekanizmasının PoW mekanizmasına göre pek çok avantajı bulunmaktadır. Bu nedenle yeni çıkan Blockchain’lerin birçoğu PoS protokolü ile çalışmaktadır. İşte Proof of Stake’nin bazı avantajları.
Uyarlanabilirlik
PoS mekanizmasının en büyük avantajlarının başında uyarlanabilirlik gelir. Blockcahin ihtiyaçlarına göre değiştirilebilen ya da geliştirilebilen bir özelliği sahip olması en büyük avantajı olarak değerlendirilmektedir.
Merkeziyetsizlik
PoW algoritmasında bilindiği üzere havuzlara ihtiyaç duyulur. Her ne kadar PoW da merkeziyetsiz olsa da PoS kadar bunu başardığı söylenemez. PoS mekanizmasına dünyanın her yerinden kullanıcılar havuza katılmaya gerek kalmadan sisteme dahil olabilirler. Bu da merkeziyetsizlik gücünün daha da artmasını sağlar.
Enerji verimliliği
PoW algoritmasının eleştirilmesindeki en büyük neden tüketilen enerjinin çok yüksek olmasıdır. Ancak PoS mekanizmasında enerjiye ihtiyaç duyulmaz. Son dönemlerde çıkan Blockchain’lerin PoS mekanizmasını desteklemelerindeki en büyük neden de budur.
Ölçeklenebilirlik
Proof of Stake’de madencilik mantığı olmadığı için ölçeklenebilirliği daha kolaydır. Madencilik yapmak için büyük çiftliklere ya da çok sayıda makineye ihtiyaç olmadığı için uyum sağlamak çok daha kolaydır.
Güvenlik
Proof of Stake, güvenlik noktasında da avantajlı yönlere sahiptir. Sahte işlemlerin yapılmaması için finansal bir motivasyon kaynağı işlevi görmesi, daha güvenilir bir hal almasını etkilemektedir.
Piyasa Değerine Göre En Büyük PoS DeFi Token’lar
|
Coin Adı |
Piyasa Değeri |
Dolaşan Arz |
| Cardano (ADA) | $16,080,003,887 | 34,182,044,153 ADA |
| Solana (SOL) | $11,524,934,067 | 352,987,548 SOL |
| Algorand (ALGO) | $2,039,904,903 | 6,899,253,383 ALGO |
| Tezos (XTZ) | $1,348,541,445 | 908,186,527 XTZ |
| Mina (MINA) | $433,771,750 | 667,719,942 MINA |
| Celo (CELO) | $370,896,154 | 462,324,704 CELO |
| Injective (INJ) | $108,289,361 | 71,005,554 INJ |
| Toncoin (TON) | $2,307,212,919 | 1,221,401,181 TON |
| Cartesi (CTSI) | $90,606,023 | 623,437,461 CTSI |
| Vega Protocol (VEGA) | $35,953,508 | 26,921,668 VEGA |
